Նախաբան
Հայ Բագրատունիները նախարարական,
ապա արքայական տոհմ էին Հայաստանում (IX-XI դարերում): 922 թ-ից կրել են Շահնշահ Հայոց
և Վրաց տիտղոսը: Վրաստանում սկզբնավորել են վրաց Բագրատունիների արքայատոհմը
(IX-XIX դարեր):
Բագրատունիներն ունեցել
են մի քանի ճյուղավորում՝ Տարոնի, Մոկքի, Կարսի (Վանանդի) և Տաշիր-Ձորագետի (Կյուրիկյան):
X դարի 2-րդ կեսին և մասամբ XI դարում այս ճյուղերն ստեղծել են որոշ ինքնուրույնություն
ունեցող քաղաքական միավորումներ: Տարոնի Բագրատունիները, որոնք սերում են Բագարատ Բագրատունու
Աշոտ ու Դավիթ («արքայիկ» պատվանունով) որդիներից, և Բագարատի եղբայր Սմբատի որդի Մուշեղից
սերած Մոկաց Բագրատունիները X դարի 2-րդ կեսին տեղափոխվել են Բյուզանդիա: 963 թ-ին
Աշոտ Գ Ողորմածի եղբայր Մուշեղը հիմնել է Վանանդի (Կարսի) թագավորությունը և սկիզբ
դրել Բագրատունիների նոր ճյուղի: Աշոտ Գ-ի որդի Գուրգենը գահակալել է Տաշիր-Ձորագետի
կամ Լոռու թագավորությունում, սկզբնավորելով Կյուրիկյանների հարստությունը
(972-1113 թթ.): Այդ թագավորության վերացումից (1113 թ.) հետո այս ճյուղի Բագրատունիները
հիշվում են սոսկ որպես իշխաններ: Նրանց մասին հիշատակություն կա մինչեւ XVI դարի սկիզբը,
որից հետո հայ Բագրատունիներն դուրս են եկել պատմության ասպարեզից: